Zarządzanie łańcuchem dostaw, które stało się możliwe dzięki informatyzacji i datuje się na drugą połowę XX wieku, w dużej mierze doprowadziło gospodarkę światową do takiego niezrównoważonego rozwoju jaki dzisiaj mamy, można powiedzieć, że jest on chaotyczny.
Łańcuch dostaw obejmuje wszelkie czynności związane z transportem oraz przeróbką towarów, wspominając tutaj również o początkowym etapie, czyli pozyskiwaniu wszelkiego rodzaju surowców oraz etapie końcowym tj. dostarczeniu produktu konsumentom. Pojęcie to zawiera również przepływ informacji, które są istotne podczas całego procesu. Koncepcja łańcucha dostaw powstała jako alternatywa wobec tradycyjnego sposobu postrzegania relacji między dostawcami i odbiorcami czyli per to per. W łańcuchu dostaw, w którym jednostki współpracują w wytwarzaniu i dostarczaniu produktów ostatecznym nabywcom, zależności pomiędzy osiągnięciami poszczególnych przedsiębiorstw odgrywają szczególną rolę. Podejście takie związane jest z koniecznością dostosowania sposobów dostarczania towarów, jak również późniejszej obsługi posprzedażowej do indywidualnych potrzeb zgłaszanych przez każdego nabywcę. Spełnienie takich oczekiwań jest tym bardziej utrudnione, gdyż dostawcy dążą równocześnie do:
- zapewnienia szybkiego obrotu zapasami,
- niskiego poziomu kosztów działalności.
Niski poziom kosztów działalności nie uwzględnia lub bardzo w ograniczonym zakresie uwzględnia koszty społeczno-przyrodnicze. Większość dużych firm obecnie bez procesu łańcucha dostaw nie mogłoby poprawnie funkcjonować. Zarządzanie łańcuchem dostaw nałożyło się na zarządzanie cyklem życia produktu, który jest cyklem podstawowym i znanym ludzkości od zarania dziejów.
Efektem niezrównoważonego rozwoju jest np. obecna globalna epidemia. Jeśli nie zmienimy zasad postępowania w gospodarce nasza jakość życia będzie się nadal pogarszać.
Łańcuchy dostaw w obecnej sytuacji kryzysowej się przestawiają i rozpoczyna się np. produkcja płynów dezynfekujących, maseczek, kombinezonów, respiratorów oraz trwają prace nad szczepionką. Jest to bardzo dobra reakcja na bieżące potrzeby rynku. Warto jednak zastanowić się nad przyczynami, które doprowadziły do epidemii, gdyż być może w niedługiej perspektywie czasowej będziemy wszyscy chodzić w kombinezonach, ponieważ powietrze będzie nadal skażone, ale kolejnym już nowym drobnoustrojem chorobotwórczym (ostatnie epidemie: 2014-Ebola, 2009-H1N1 (świńska grypa), 2003-SARS).
W ostatnich dekadach emisje związków zanieczyszczających powietrze np. w Europie spadły, w wyniku wprowadzania technologii ekologicznych, jednak jakość powietrza jest nadal słaba, a obecne w nim związki mogą szkodzić zdrowiu ludzi i środowisku. Szacuje się, że zła jakość powietrza powoduje co roku w Europie 400 tys. przedwczesnych zgonów.
Duża część populacji Europy żyje na terenach, gdzie jakość powietrza nie sprzyja zdrowiu – przypomina EEA (European Environment Agency). W nadchodzących kryzysowych sytuacjach będą nas może wspierać np. systemy sztucznej inteligencji, kontrolujące nasze zachowania w celu zachowania bezpieczeństwa. Dobrze, że technologia dziś daje nam takie możliwości, jednak będzie to przecież bardzo duża inwigilacja, mimo że dla naszego dobra. Nie jest to zbyt optymistyczna wizja przyszłości.
Skażenie powietrza wynika z kilku powodów:
– zanieczyszczeń wynikających z działalności człowieka,
– zanieczyszczeń naturalnych,
– nadmiernej ilości przemieszczeń ludności w skali globalnej i lokalnej (łatwe i szybkie przenoszenie drobnoustrojów).
Zanieczyszczenia powietrza wywołane pyłami zawieszonymi w atmosferze powodują różne choroby, ale najczęściej wywołują podrażnienia układu oddechowego. Podrażniony układ oddechowy jest otwartą drogą dla drobnoustrojów chorobowych. Ilość pyłu zawieszonego jest zmienna i zależna od danego typu cyrkulacji atmosferycznej oraz także od zabudowy, szczególnie miejskiej.
Brak możliwości przewietrzania miast poprzez niewłaściwą zabudowę niedostosowaną do lokalnej cyrkulacji powoduje dłuższe utrzymywanie się pyłu w przestrzeni miejskiej.
Źródła zanieczyszczeń mogą być punktowe, czyli kominy fabryczne lub kominy domostw oraz liniowe wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Wzdłuż ciągów komunikacyjnych zanieczyszczenia powstają na wskutek wydzielanych spalin oraz ścierania się m.in. ogumienia. Ważna jest właściwa organizacja ruchu drogowego uwzględniająca przyjazną komunikację miejską, która zachęca ludność do jej korzystania, eliminowanie powstawania korków ulicznych oraz racjonalne umieszczanie progów zwalniających, gdyż np. to zjawisko podnosi ilość zanieczyszczeń w atmosferze.
Zanieczyszczenia wynikające z działalności człowieka to m.in.:
– nadmierna działalność przemysłowa, wynikająca między innymi z krótkich cykli życia produktów oraz dużej ilości opakowań – generowanie dużej ilości odpadów,
– nadmiernego transportu kołowego, lotniczego spowodowanego źle rozmieszczonymi obszarami przemysłowymi oraz wynikająca z zapewnienia szybkiego obrotu zapasami
w przedsiębiorstwach,
– nieprawidłowo rozmieszczonej sieci handlowo-usługowej. Sieć handlowo- usługowa dla podstawowych produktów powinna być tak rozmieszczona, aby każdy człowiek mógł sobie dojść do punktu na piechotę i także osoby starsze. Szczególnie, że ich ilość będzie wzrastać w perspektywie czasowej, głównie w krajach rozwiniętych. Zaletą takiego rozwiązania będą np. lepsze więzy lokalnej społeczności.
Produkty niepodstawowej potrzeby powinny być bezpośrednio zamawiane u producentów. Technologie dają stopniowo już takie możliwości. Szczególnie jest wskazany dalszy rozwój technologii rozszerzonej i wirtualnej rzeczywistości, druku 3D. Byłaby to nowoczesna produkcja rzemieślnicza – nowoczesna manufaktura. Wymusiłaby ona także wyższą jakość produktów dostosowaną do potrzeb użytkownika oraz zapewniłaby serwis przedmiotów używanych.
Nadmierne przemieszczenia ludności wynikają m.in. z:
– Chaotycznej globalizacji gospodarki, (globalizacja sama w sobie nie jest niepożądanym zjawiskiem, ale podyktowana jest niestety partykularnym interesom), np. trudno, aby równomiernie na Ziemi były rozmieszczone źródła surowców i żeby wszędzie była ta sama roślinność. Z tych powodów potrzebny jest transport wybranych surowców w skali lokalnej i globalnej. Ale już transport np. t-shirta z innego kontynentu mija się z celem. Poza uwarunkowaniami wynikającymi z obecnej konstrukcji łańcucha dostaw nie ma powodu, aby nie był produkowany w najbliższej miejscowości. Pewnie byłby lepszej jakości i bardziej trwały, co przekładałoby się na mniejszą ilość odpadów. Jego produkcja na miejscu dałaby nowe miejsca pracy.
– Mody na turystykę masową. Ciekawie jest pojechać w odległy region świata i tam spędzić tydzień urlopu, ale często faktycznie odpoczywa się w tłumie, mając jet-loga, w kontrolach na lotniskach, które będą pod pandemii wnikliwsze niż po 11.09.2001). Czasem taka podróż wymaga kolejnego tygodnia wypoczynku. Podróże powinny być rzadsze i łączone np. odwiedzinami znajomych lub rodziny. Mamy obecnie już możliwości wirtualnego zwiedzania wybranych zabytków.
– Niedostatecznych form dobrej i skutecznej oraz bezpiecznej komunikacji przez łącza internetowe. Bardzo wskazane jest rozwijanie obecnie prac nad bezpiecznym internetem, wszędzie dostępnym i szerokopasmowym (sieci 5G). Umożliwi on zwiększenie możliwości efektywnej pracy zdalnej oraz nauczania zdalnego. Takie podejście ograniczy potrzeby przemieszczania się ludności oraz zaoszczędzi społeczeństwu czas (przemieszczanie w dużych miastach jest obecnie bardzo czasochłonne, ograniczy także ilość podróży np. biznesowych).
– Nadmiernej i chaotycznej urbanizacji, Należy wspierać deubranizację, jednocześnie myśląc
o przeprojektowaniu przestrzeni miejskiej tak aby była przyjazna dla ludności. Do takich działań może należeć: zwiększanie oraz równomierne rozmieszczenie terenów zielonych, korytarze zieleni, które umożliwiające przewietrzenie dużych miast, rewitalizację istniejących budowli zamiast zabudowy nowych obszarów, zapewnienie dostępu do podstawowych usług w miejscu zamieszkania, bez konieczności przemieszczania się transportem samochodowym. Rozwiązaniem jest sprzedaż internetowa, ale w ograniczonym zakresie, gdyż powoduje wzmożony ruch na drogach samochodów dostawczych oraz ma swoje ograniczenia odnośnie precyzyjnego doboru towaru. Może obecna pandemia zachęci społeczeństwo też do innych zachowań np. do hodowli warzyw, drzew owocowych w przydomowych ogródkach, może wróci moda na uprawianie ogródków działkowych w przestrzeni miejskiej. Zalet uprawiania jest wiele, także natury wychowawczej i psychologicznej oraz logistycznej – nie musimy ich kupować.
Inteligentne miasto to nie tylko miasto uzbrojone w nowoczesne technologie, ale przede wszystkim funkcjonalnie i przyjaźnie zaprojektowane dla jego mieszkańców.
Na zanieczyszczenia naturalne mamy ograniczony wpływ. Czasem trudno ocenić na ile działalność człowieka przekłada się na zmiany środowiskowe a na ile one wynikają z naturalnych cykli np. klimatycznych czy procesów środowiskowych niezależnych od nas. Takim przykładem są np. ostatnie fale pożarów w Australii. Pył zawieszony spowodowany pożarami jeszcze długo będzie się utrzymywał w atmosferze i wpłynie na zmianę warunków klimatycznych także w skali globalnej. Przeważnie dopiero po czasie dowiadujemy się, że dane zjawisko wywołało określone skutki np. kwaśne deszcze spowodowane działalnością przemysłową wywołują degradację drzewostanu i gleb a w konsekwencji powstawanie niebezpiecznych osuwisk (np. w Karkonoszach). Umiejętność przewidywania skutków zmian środowiskowych spowodowanych działalnością człowieka na podstawie zdarzeń historycznych staje się bardzo potrzebna. Jako ludzkość nie powinniśmy dodawać kolejnych powodów naturze do reakcji. Jak widać jest mądrzejsza od nas i zawsze jakoś sobie poradzi, byleby nie zadziałała przeciwko nam.
Paradoksalnie są też dobre efekty obecnej pandemii. Ilość zanieczyszczeń w atmosferze w wyniku przerwania łańcuchów dostaw oraz ograniczeń w przemieszczaniu w wybranych regionach spadła.
Z danych EEA ( European Environment Agency) jednoznacznie wynika, że stężenie związków zanieczyszczających powietrze na naszym kontynencie wyraźnie spadło, na niektórych obszarach – nawet o połowę. Jest to głównie skutek ograniczeń ruchu samochodowego na terenie dużych miast. Te zjawiska spowodowały, że spora część społeczeństwa ma więcej czasu dla siebie i najbliższych. Mimo jeszcze wielu niedoskonałości obecnych technologii np. powszechnego dostępu do internetu oraz powszechności urządzeń mobilnych w dobie epidemii doceniliśmy jego walory, gdyż daje możliwość komunikacji, wymiany informacji, pracy, nauki bez konieczności wychodzenia z domu. Widać to na wielu przykładach, choćby na szybkim przejściu wielu instytucji na tryb pracy zdalnej, na tworzeniu wielu użytecznych rozwiązań ułatwiających nam życie w czasach ograniczonych możliwości. Technologia jest potężnym narzędziem wspomagającym jego działania, ale konieczne są prace nad dalszym jej rozwojem służącym dobru społeczeństw i człowieka.
Podsumowując, polityki rozwoju społeczeństw w skali lokalnej oraz globalnej powinny dążyć do zmniejszania ilości zanieczyszczeń w atmosferze oraz ograniczania ilości niecelowych przemieszczeń ludności.
Zmiany w łańcuchu dostaw, które narastają szybko w niewłaściwym kierunku od II połowy XX powinno się zatem zatrzymać i stopniowo zacząć kreować nowy model łańcucha dostaw uwzględniający przestrzeń przyrodniczo-społeczno-gospodarczą, w której jest osadzony. Nie wzięto tego faktu pod uwagę na przestrzeni ostatnich dekad, czego wynikiem jest także w pośredni sposób obecna pandemia.
Stąd do modelowania nowoczesnych procesów biznesowych konieczne się staje obecnie zapraszanie specjalistów z zakresu wiedzy przyrodniczej oraz interdyscyplinarne podejście do modelowania biznesowego. Wniosek końcowy to fakt, że zrównoważony rozwój nie jest ani prawicowy ani lewicowy, jest po prostu naturalny i w obecnych czasach powinien stać się koniecznością.
Małgorzata Urszula Nowak – Założycielka ILK Solutions – Analityk biznesowy IT. Posiada wieloletnie doświadczenie w spółkach informatycznych oferujących rozwiązania dla przemysłu oraz zajmującymi się systemami GIS ( Systemy Informacji Przestrzennej ) obejmujące analizy biznesowe, w tym optymalizację procesów, rozwój oprogramowania, technologie informatyczne, tworzenie specyfikacji oprogramowania, zarządzanie zespołem oraz projektami. Realizowała projekty technologiczne i informatyczne dla urzędów miejskich i powiatowych oraz dla zarządu spółki dotyczące optymalizacji obszaru finansów oraz procesów biznesowych. Ma doświadczenie we współpracy z międzynarodowymi korporacjami dostarczającymi rozwiązania informatyczne: zintegrowany system ERP dla przedsiębiorstw, system do harmonogramowania produkcji, system kodów kreskowych oraz system do analiz przestrzennych i geo-inżynierskich.
Z wykształcenia geograf – klimatolog Uniwersytetu Wrocławskiego. Zajmuje się publikacją artykułów naukowych z zakresu modelowania biznesowego, roli informacji w zarządzaniu przedsiębiorstwem, wykorzystania innowacyjnych technik geoinformacyjnych w przemyśle oraz opracowań dotyczących zmian klimatu. Posiada w swoim dorobku naukowym wystąpienia na konferencjach naukowych dotyczące innowacyjnego wykorzystania geoinformatyki w przemyśle i w instytucjach przy stosowaniu zasad zrównoważonego rozwoju oraz integracji danych z wielu źródeł na platformach geoinformacyjnych. Jest absolwentką także m.in. Podyplomowych Studiów Ochrony Atmosfery i Jakości Powietrza.
Ilustracja: Pixabay
Dodaj komentarz